Dysonans poznawczy to uczucie dyskomfortu pojawiające się przy dwóch lub więcej sprzecznych myślach występujących równocześnie: pomysłach, wierzeniach, wartościach lub reakcjach emocjonalnych.
W stanie dysonansu ludzie mogą czasem odczuwać brak równowagi psychicznej: frustrację, głód, strach, winę, gniew, zawstydzenie, lęk itd.
Po przeczytaniu tych dwóch zdań, pytasz sam siebie, "Czym tak właściwie jest dysonans poznawczy?"
Najlepsze wyjaśnienie dysonansu poznawczego jakie jestem w stanie ułożyć: jesteś przy stoliku w restauracji, sięgasz po szklankę, ale zamiast Coca-Coli bierzesz duży łyk Sprite'a (wstaw swój ulubiony napój, nie czepiaj się tej części, proszę). Ta chwila, gdy twój mózg krzyczy "O co chodzi? Co? Gdzie? Dlaczego? Co?!" To jest dysonans poznawczy.
W łagodniejszej formie, dysonans poznawczy jest nieodłączną częścią procesu podejmowania decyzji przez Neurotypowych. W procesie podejmowania decyzji (czyli w każdej chwili każdego dnia) Neurotypowy mózg porównuje pragnienia jedno przeciw drugiemu (w tym przypadku, potrzeby to ekstremalne pragnienia).
Chcę mieć dobrą figurę, ale bardziej chcę kolejny rożek lodowy.
Chcę jeść zdrowo, ale bardziej chcę zjeść w McDonalds.
Chcę zapalić papierosa, ale nie chcę od niego umrzeć.
Każdy z tych przykładów jest uproszczony, ale przekazuje o co w tym chodzi. Dwie różne myśli są stawiane przeciwko sobie. Siła pragnienia jest porównywana i wybór tego co chce się bardziej jest ostatecznie wybierany.
Pragnienia mogą być wzmacniane przez wiele czynników, uzależnienia, przywiązania, nawyki itd.
Te mechanizmy są w dużym stopniu podobne u Aspich i NT, ale pewne różnice w "okablowaniu" [ang. "wiring" - przyp. tłum.] i poznawaniu świata prowadzą do diametralnie różnych rezultatów.
W twojej relacji z Aspim rzadko trafisz na coś, co twój Aspi "nawet lubi". Aspi mają tendencję do bycia czarno-białymi... tłumaczenie: twój Aspi będzie (z zasady) UWIELBIAŁ coś; lub będzie to NIENAWIDZIŁ. Jedyne rzeczy, myśli i idee co do których twój Aspi będzie miał mieszane uczucia to takie, co do których nie ma żadnych informacji lub nigdy ich nie doświadczył.
To czasem czyni proces podejmowania decyzji trudnym. Jeśli twój Aspi ma gry wideo jako jedno ze swoich SPECJALNYCH zainteresowań, będzie w stanie wyrecytować długą listę gier, co do których odczuwa silną i przytłaczającą chęć posiadania lub zagrania. Jeśli kupisz mu jedną z tych gier, będzie niezmiernie wdzięczny.
Teraz... zabierz swojego Aspiego do Empiku lub Games World [oryg. "to Game Stop, Play-n-trade, or Best Buy" - żaden z tych sklepów nie występuje w Polsce, zmieniłem nazwy na lokalne - przyp. tłum.] z kartą podarunkową na której jest dość pieniędzy, żeby kupił sobie jedną z tych gier. Polecam zabrać rozkładane krzesło, napój i kanapkę - sporo poczekasz.
NT wszedłby i powiedział do siebie "Mam pieniądze na jedną grę... tą, którą chcę NAJBARDZIEJ lub tą, na którą czekałem najdłużej jest..." - twój Aspi tak nie potrafi.
Twój Aspi coś lub lub chce zawsze na 100%. Nie ma "Interesuje mnie ta gra" czy "Nawet chciałbym zagrać w tą grę"... jest tylko "CHCĘ TĄ GRĘ".
W tym przykładzie, NT ocenia w skali zainteresowania od 0 do 100... gra A dostaje 10%, gra B - 89%, a gra C 45%. NT wybierze grę B ponieważ jego zainteresowanie tym tytułem jest największe.
Tymczasem, Aspi ma trzy opcje: -1 dla "nienawidzę", 0 dla "nie znam" i 1 dla "UWIELBIAM". Więc, gra A dostaje 1, gra B 1 i gra C też 1. Jestem pewien że widzisz jak trudne w tej sytuacji jest rozwiązanie problemu.
W taki sposób twój Aspi idzie przez życie, ciągle próbując rozwiązać dysonans spowodowany przez równe pragnienia i potrzeby.
Jak to się odnosi do komunikacji? Cieszę się, że pytasz.
Jako że nie ma odcieni szarości (szarość zdefiniowana jako procent od 1% - prawie białe, do 99% - prawie czarne), twój Aspi będzie stosował takie same metody poznawcze i funkcyjne do słów i komunikacji. Jest kilka sposobów w jakie to stosuje się do komunikacji.
Pierwszym jest stosowanie słownikowych definicji (lub tego, co uważają za definicje) bez emocjonalnych konotacji często powiązanych z tymi słowami. Przykład: prostytutka i kurwa. Te dwa słowa mają identyczne znaczenie: osoba, która świadczy usługi seksualne w zamian za pieniądze, dobra lub inne usługi.
Jednak, mając kontakt z prostytutką, nazwanie jej kurwą jest obraźliwe. Mimo że te słowa mają identyczną definicję, nie znaczą tego samego. Twój Aspi nie będzie tego wiedział i będzie zdezorientowany, że ta osoba poczuła się urażona będąc nazwana w sposób, który wydaje się Aspiemu poprawny. To prowadzi do ataku dysonansu poznawczego.
Dlaczego? Ponieważ w tej chwili twój Aspi staje naprzeciw faktu, że jego postrzeganie świata jest złe - coś z czym walczymy codziennie. Gdy spędzasz większość swojego życia próbując zrozumieć i być zrozumianym (co jest ciągłą i dożywotnią walką dla Aspich), spoliczkowanie faktem porażki jest demoralizujące.
Poznawanie w pracy jest proste. "Mam, zrozumiałem" vs. "Czekaj, co?" Sprzeczne myśli rezonują w zakłócający sposób. Mózg Aspiego nie jest zdolny do pozbycia się myśli i pójścia dalej...
Drugim sposobem są kłamstwa. Twój Aspi nie kłamie. Powiem to inaczej... są Aspi, którzy mają problemy z mówieniem prawdy... są powiązane problemy które mogą to powodować, ale rozmawiamy teraz o typowym, przeciętnym Aspim (jakby w ogóle coś takiego istniało). Jeśli twój Aspi kłamie, dzieje się coś naprawdę ważnego, co powinieneś z nim spokojnie przedyskutować.
Jednak przeciętny Aspi jest skonfundowany kłamstwami. Neurotypowi kłamią co chwilę. Większość to nieszkodliwe, drobne kłamstwa społeczne. Będą prawić sobie komplementy, ukrywać prawdę o swoich uczuciach, nosić maski emocjonalne i mówić rzeczy takie jak "Wszystko w porządku."
Twój Aspi będzie traktował te wypowiedzi dosłownie. Gdy to co mówisz ma głębsze znaczenie, twój Aspi tego nie zauważy. W rezultacie, większość NT się wkurza i Aspi jest zakłopotany... efektem są dezorientacja i dysonans poznawczy.
Z punktu widzenia Aspiego, rozmowy Neurotypowych są wypełnione tymi pułapkami - drobnymi kłamstwami, nielogicznym zachowaniem i całkowicie irracjonalnymi sposobami komunikacji... i każde z nich może spowodować dysonans u twojego Aspiego.
Dysonans poznawczy u przeciętnego NT to coś, z czym sobie łatwo radzi. Jak w przykładzie z napojami gazowanymi, uczucie dysonansu trwa krótko, potem umysł NT jest w stanie się z tego otrząsnąć (w tym przykładzie, niemal dosłownie). Pokręci głową i odejdzie, w przenośni, od dysonansu poznawczego bez trudności. Neurotypowi wyewoluowali w ten sposób żeby zapobiec szkodom, tacy po prostu jesteście.
U twojego Aspiego, zdarzenie dysonansu jest czymś, od czego znacznie trudniej po prostu odejść. Dysonans poznawczy właściwie może męczyć umysł Aspiego przez długi czas i, jeśli jest dość silny, spowodować szkody. Rzeczywiste szkody dla mózgu Aspiego.
Przerwanie pętli dysonansu poznawczego można łatwo osiągnąć, rozpraszając twojego Aspiego. Możesz to osiągnąć absurdem, specjalnym zainteresowaniem, uprzywilejowanym traktowaniem, zmianą tematu lub miejsca. Pamiętanie o tym może być umiejętnością konieczną dla szczęścia twojego Aspiego.
Z niecierpliwością czekam na nową notkę :) Pozdrawiam!
OdpowiedzUsuń